मुक्तांगणमध्ये आईंनी म्हणजे डॉ. अनिता अवचट यांनी व्यसनमुक्तीसाठीच्या उपचारांमध्ये गांधीतत्वांची गुंफण केली होती. हा खरंतर एक महान प्रयोगच होता. त्याबद्दल सविस्तर उलगडा व्हावा असं मला नेहेमी वाटतं. मुक्तांगणमध्ये संशोधनाच्या दरम्यान जात असताना माझ्या समजूतीनूसार मला जे काही दिसलं ते या छोटेखानी लेखांमध्ये मांडण्याचा विचार आहे. सुरुवात सत्य या तत्त्वाने करायची आहे.
सत्याचा संबध व्यसनमुक्तीशी अगदी सुरुवातीपासून शेवटपर्यंत आहे. बहुतेकदा व्यसनाची सुरुवात सत्याची कास सोडून होते. व्यसनाची सुरुवात करताना माणसं अनेकदा खोटेपणा, लपवाछपवी करताना आढळतात. अनेकांच्या बाबतीत हा प्रकार वर्षानुवर्ष चालतो. व्यसन आहे तोपर्यंत असत्य आहे अशी बहुतेक वेळा परिस्थिती असते. आणि त्या दरम्यान व्यसनी माणसे कुटुंबाचा, समाजाचा, आप्तस्वकियांचा विश्वास पूर्णपणे गमावून बसतात. अशावेळी चक्र जेव्हा उलटे फिरवावे लागते तेव्हा व्यसनमुक्तीकडे पहिले पाऊल टाकताना सत्याचा आधार हा घ्यावाच लागतो.
सत्य या तत्त्वाची गुंफण व्यसन आणि व्यसनमुक्तीच्या बाबतीत अशा तर्‍हेने सर्व स्तरांवर आणि सूक्ष्म पातळीवर झाल्याचं दिसून येतं. समाजात एकट्याने राहून व्यसनमुक्ती अवघड होऊन बसते. आणि व्यसनमुक्तीसाठी समाजाची मदत घ्यायची असेल तर समाजाचा विश्वास मिळवणं आवश्यक असतं. अशावेळी सत्याचा अंगिकार करणं हे या दिशेने टाकलेलं एक महत्त्वाचं पाऊल आहे हे लक्षात घेणं आवश्यक आहे.
अतुल ठाकुर
